5. Jakiego aspektu rewolucji nie uwzględnił Krasiński?
Daje naj
#######################
Maria Janion
Rewolucja totalna (fragmenty)
Na nieustannym napięciu między prawem bożym a prawami historycznego świata ludzi oparta jest struktura ideowa Nie-Boskiej komedii. Nowatorstwo Krasińskiego polega na tym, że ów nie-boski świat ludzki umiał ująć w kategoriach nowożytnego historyzmu.
Centralnym problemem owego świata stała się dla Krasińskiego rewolucja. Nie idzie tutaj nawet o charakter klasowy rewolucji przedstawionej w Nie-Boskiej komedii, wynikający między innymi ze skladu jej uczestników. Zauważono już, że rewolucja ma tu przede wszystkim rysy antyfeudalne (na co wskazuje ostro zarysowany konflikt między chłopami a panami), ale takze już i antykapitalistyczne (epizod z rzemieślnikiem z fabryki jedwabiu). [...]
Nowatorstwo Nie-Boskiej Komedii - i to nie tylko na gruncie polskim - polega jednak przede wszystkim na uderzająco nowożytnym rozumieniu rewolucji. To nie seditio (rokosz, powstanie), rebellio (bunt), walka in tyrannos (przeciw tyranom), nie średniowieczna renovatio (dążenie do odnowy), nie zamieszki wśród czerni i przewrót palacowy; to właśnie - autentyczna rewolucja. [...]
Krasinski widział jedynie burzące dzialanie rewolucji, natomiast całkowicie nie był w stanie zdać sobie sprawy z jej twórczego, konstruktywnego charakteru. Swiadomość nadchodzącego przewrotu i jednocześnie jego sily niszczącej grala tu decydującą rolę. [...] W tekście dramatu zostal zaakcentowany zwłaszcza fakt, że rewolucja jest tak całkowitym zaprzeczeniem wszystkich dawnych wartości, iż stwarza nawet swoją własną religię. W ujęciu Krasińskiego mieszają się w niej elementy ideologii Oświecenia i państwowego kultu religijnego wprowadzonego przez Wielka Rewolucję Francuska (ludzkośe" i postęp stanowią ulubione hasła Pankracego i Leonarda). [...]. Wielokrotnie powraca Krasiński do niszczącej wizji tej nowej religii. Para kapłańska [...] stoi na rozwalinach starych kształtów, starego Boga. Członki" dawnego bóstwa zostały rozerwane przez nowych ludzi. Upajają się oni deptaniem świątyni zmarlego Boga". W miejscu zburzonych pomników rycerskiej i chrześcijańskiej przeszłości nowi ludzie" pragną wznieść swoją świątynie [...]. Ta religia ludzi nowych miała być według Krasińskiego najjaskrawszym i najbardziej przerażającym dowodem ich zezwierzęcenia i calkowitego zerwania z wszystkimi tradycjami ludzkości. [...]
W sposób łatwo widoczny wysuwa się w utworze Krasińskiego na plan pierwszy ujęte dychotomicznie i ostro przeciwstawne zróżnicowanie na bogatych" i biednych, sytych i głodnych [...] Zwrot o biednych i głodnych" powraca jeszcze w tekście kilka razy, powtarzany dosłownie lub lekko
modyfikowany. Pankracy obiecuje im chleb i zarobek Wolanie o chleb - to jedno ze stale powtarzających się haseł zrewolucjonizowanego tłumu. Czasem przybiera ono charakter uderzająco konkretny „Chleba, zarobku, drzewa na opal w zimie, odpoczynku w lecie!". Niezwykła jaskrawość stylistycznego sformułowania owej dychotomii w widzeniu społeczeństwa występuje w retorycznych wezwaniach Pankracego: Zgrzybiali, robaczywi, pelni napoju i jadła, ustąpcie młodym, zgłodniałym i silnym!"
Jest to jeden z nielicznych wypadków w tekście Nie-Boskiej, kiedy strona przeciwstawna obozowi rewolucji została tak dosadnie scharakteryzowana; niewątpliwie przyczynił się do tego fakt, że Krasinski cytowane słowa włożył w usta Pankracego. Wprawdzie hrabia Henryk również robi wyrzuty swoim stronnikom za ucisk poddanych, ale w gruncie rzeczy najbardziej boli go ich podle tchórzostwo w walce i oportunizm. Osądza on swoją klasę według rycerskich kryteriów moralnych - inaczej niż Pankracy i jego zwolennicy. Obcość w stosunku do tych ostatnich akcentuje Krasiński, używając stale zaimka oni" - jest to najczęstszy w tekście dramatu synonim biednych i głodnych.
