DWA SYSTEMY RZĄDÓW: PREZYDENCKI I PARLAMENTARNY – ĆWICZENIA

Zapoznaj się z poniższymi schematami. Zastanów się, czym się różnią, i spróbuj odpowiedzieć na pytania:

Kto i w jaki sposób jest wybierany?

Kto mianuje rząd?

Kto może odwołać rząd?



A. SYSTEM PREZYDENCKI

W systemie prezydenckim najważniejszą osobą, czyli głową państwa, jest prezydent, którego wybierają wszyscy obywatele. Prezydent powołuje i odwołuje swoich współpracowników, ministrów, którzy tworzą z nim rząd. Prezydent jest szefem rządu. Wszystkie decyzje prezydenta muszą być jednak zgodne z prawem, które uchwala parlament.



B. SYSTEM PARLAMENTARNY

W systemie parlamentarnym formalnie głową państwa jest prezydent (lub monarcha), ale najczęściej nie jest on wybierany w wyborach powszechnych, lecz przez parlament. Faktyczną władzę wykonawczą sprawują rząd i premier. Rząd musi się cieszyć zaufaniem parlamentarnej większości, która popiera jego program.



STANY ZJEDNOCZONE

Stany Zjednoczone to państwo federacyjne o prezydenckim systemie rządów. Nie ma tu osobnej funkcji premiera - prezydent bezpośrednio rządzi krajem z pomocą powołanego przez siebie i zatwierdzonego przez Senat gabinetu. W skład gabinetu wchodzą sekretarze odpowiadający za różne departamenty (są oni odpowiednikami polskich ministrów) - np. sekretarz stanu zajmuje się polityką zagraniczną, sekretarz obrony armią itp. Prezydent Stanów Zjednoczonych wybierany jest na czteroletnią kadencję w wyborach powszechnych. Swój urząd może pełnić przez dwie kadencje. Ma bardzo szerokie uprawnienia, może samodzielnie podejmować wiele decyzji, blokować działania parlamentu, jest także szefem amerykańskich sił zbrojnych. Władzę ustawodawczą w Stanach Zjednoczonych sprawuje Kongres. Składa się on z dwóch izb: Izby Reprezentantów i Senatu.



WIELKA BRYTANIA

Wielka Brytania jest dziedziczną monarchią, w ramach której funkcjonuje jednak system parlamentarno-gabinetowy. Głową państwa jest król (królowa) - formalnie dysponuje on poważnymi kompetencjami (np. decyduje o momencie zakończenia kadencji parlamentu i rozpisaniu nowych wyborów), w praktyce jednak są one realizowane przez premiera i jego gabinet (czyli rząd). Tak więc w Wielkiej Brytanii obowiązuje zasada: król panuje, ale nie rządzi. Centralne miejsce w brytyjskim systemie władz zajmuje parlament. Choć składa się on z dwóch izb - Izby Lordów i Izby Gmin - to jednak obecnie wszystkie istotne decyzje podejmuje Izba Gmin. Zasiadający w niej posłowie należą najczęściej do dwóch głównych partii - Partii Konserwatywnej lub Partii Pracy. Zgodnie z tradycją Izba Gmin wybiera na premiera przywódcę zwycięskiej partii, natomiast partia pokonana w wyborach staje się opozycją. Władza wykonawcza - premier wraz ze swym rządem - odpowiada za swoje decyzje przed parlamentem.