Opisze mi ktoś temat ,,Świat po I wojnie światowej"
pls daję najjjjj!!!!!!!!!!

3. Nowe państwa zostały zobowiązane do podpisania tzw. małego traktatu wersalskiego, który jednostronnie zobowiązywał je do przestrzegania praw mniejszości narodowych

. Zawarte z Austrią i Węgrami odrębne traktaty pokojowe również pozbawiały je części terytorium oraz zobowiązywały do redukcji sił zbrojnych i wypłaty odszkodowań

5. Turcja po I wojnie światowej

a. Turcja nie zaakceptowała narzuconych jej warunków pokojowych i wznowiła działania wojenne

b. w Turcji doszło do obalenia władzy sułtana i ustanowienia republiki – twórcą Mustafa Kemal, który przyjął imię Atatürk

c. zawarty w 1923 r. przez Turcję pokój również pozbawiał ją części terytorium oraz zobowiązywał ją do zapłaty odszkodowań i redukcji armii

6. Liga Narodów

a. powstała 10.I.1920 r. na mocy traktatu wersalskiego

b. była to organizacja międzynarodowa, zrzeszająca większość państwa świata, której głównym celem było zapobieganie konfliktom zbrojnym

– do Ligi Narodów nie przystąpiły Stany Zjednoczone

– Niemcy zostały przyjęte w 1926, a Związek Radziecki w 1934 r.

c. Liga Narodów nie spełniła oczekiwań – nie zdołała zapobiec konfliktom zbrojnym

II. Nowy układ sił w Europie

1. Upadek wielkich przedwojennych monarchii (w Rosji, Niemczech i Austro-Węgrzech)

2. Powstanie nowych państw w Europie:

a. Polski

b. Czechosłowacji

c. Litwy

d. Łotwy

e. Estonii

f. Finlandii

g. Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców – od 1929 r. Jugosławia

h. Irlandii

3. W 1925 r. odbyła się konferencja w Locarno (czyt. lokarno)

a. głównymi uczestnikami konferencji były: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Belgia

b. na konferencji zawarto tzw. pakt reński, który gwarantował nienaruszalność zachodnich granic Niemiec (z Francją i Belgią)

c. pakt reński był groźny dla Polski i Czechosłowacji, ponieważ nie zawierał podobnych gwarancji dla ich granic z Niemcami

III. Sytuacja gospodarcza na świecie

1. Po zakończeniu I wojny światowej i pokonaniu początkowych trudności powojennych nastąpił szybki rozwój gospodarczy na świecie

2. Wieli kryzys gospodarczy (1929-35)

a. 24 X 1929 r. doszło do załamania a nowojorskiej giełdzie (czarny czwartek) – wydarzenie to jest uznawane za początek wielkiego kryzysu gospodarczego

b. cechy charakterystyczne wielkiego kryzysu gospodarczego:

– spadek cen na towary – zwłaszcza rolnicze

– spadek produkcji i inwestycji

– gwałtowny wzrost bezrobocia

3. W Stanach Zjednoczonych prezydent Franklin Delano Roosevelt (czyt. ruzwelt) wprowadził program reform New Deal (czyt.: nju dil) – Nowy Ład, który polegał m.in. na zaangażowaniu się państwa w gospodarkę w celu aktywnego zwalczania bezrobocia.

Ważne pojęcia:

Traktat wersalski – z 28 czerwca 1919 r.; Niemcy musiały oddać Francji Alzację, Lotaryngię i na 15 lat Zagłębie Saary, przekazać Polsce Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie; wolnymi miastami zostały Gdańsk i Kłajpeda; utraciły wszystkie kolonie; zakaz łączenia Niemiec i Austrii; plebiscyty miały się odbyć na Górnym Śląsku, w Warmii, na Mazurach, na Powiślu, w północnym Szlezwiku, w okręgach Eupen i Malmedy, po 15 latach w Zagłębiu Saary; pozbawiono Niemcy armii, floty, lotnictwa, zniesiono powszechny obowiązek służby wojskowej; Nadrenia została strefą zdemilitaryzowaną i miała być okupowana przez 15 lat; Niemcy miały zapłacić wysokie reparacje (odszkodowania), których wysokość ustalono w 1921 r. na 100 mld marek w złocie

Mały traktat wersalski – włączony do traktatu wersalskiego 28 czerwca 1919 r. nakładał obowiązek ochrony praw mniejszości narodowych w nowych państ¬wach Europy Środkowej

Plebiscyt – głosowanie ludności za przynależnością określonego terytorium do danego państwa

Liga Narodów – utworzona z inicjatywy prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona w 1920 r.; miała stać na straży bezpieczeństwa, pokoju i międzynarodowej współpracy

Związek Spartakusa – komunistyczna organizacja w Niemczech na czele z Karlem Liebknechtem i Różą Luksemburg

Republika Weimarska – potoczna nazwa państwa niemieckiego w latach 1919-1933

Nowe państwa na mapie Europy po I wojnie światowej: Polska, Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Królestwo SHS (Jugosławia), Irlandia, Austria, Węgry, ZSRR

Etatyzm gospodarczy – ingerencja państwa w gospodarkę poprzez ochronę rynku wewnętrznego, nakładanie wysokich ceł na import, dążenie do samowystarczalności ekonomicznej, zakładaniu przedsiębiorstw

Hiperinflacja/inflacja – zjawisko w gospodarce polegające na spadku wartości pieniądza; w obiegu jest duża ilość pieniędzy nie mających pokrycia w towarach, zasobach skarbu państwa i usługach

Deflacja – mała ilość pieniędzy w obiegu związana z małym popytem a nadwyżką podaży, powodowała długotrwały spadek cen, ograniczenie zatrudnienia

Pandemia grypy hiszpanki – w latach 1918-20 w wyniku fali grypy, która przetoczyła się przez Europę ludność kontynentu zmniejszyła się o prawie 50 mln osób

Pakt Brianda-Kellogga – podpisany 27 sierpnia 1928 r. o wyrzeczeniu się wojny, miał zapewnić światowy pokój

Wielki kryzys – rozpoczął się od krachu na Wall Street, gdzie spekulacje giełdowe doprowadziły do wywindowania cen akcji nie mających rzeczywistego odbicia w kondycji spółek lub były to spółki fikcyjne; ponieważ na giełdzie inwestowały banki, w chwili krachu zażądały od wszystkich państw, którym udzielono kredytów natychmiastowej ich spłaty, co spowodowało światowy kryzys

New Deal (Nowy Ład) – program reform zapoczątkowany w USA przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w 1933 r. polegający na interwencjonizmie państwowym, czyli oddziaływanie rządu na kształtowanie rynku, gwarancje do pracowników, kontrolę banków i giełdy, pobieranie podatków

Faszyzm – ideologia, która narodziła się we Włoszech po I wojnie światowej; głosiła kult wodza, system monopartyjny, likwidację opozycji; twórcą faszyzmu był Benito Mussolini, który stał na czele Narodowej Partii Faszystowskiej, a po zdobyciu Rzymu przez bojówki „czarnych koszul” w 1922 r. stał na czele państwa jako duce

Nazizm – ideologia narodowego socjalizmu w Niemczech, głoszona przez Adolfa Hitlera w książce „Mein Kampf”, głosząca wyższość rasy niemieckiej, dążenie do panowania nad światem

Kult wodza – wyjątkowa pozycja w państwie totalitarnym przywódcy państwa i jednocześnie wodza partii; we Włoszech mianem duce nazwano Benito Mussoliniego, a w III Rzeszy Führerem Adolfa Hitlera

NSDAP – Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników kierowana przez Adolfa Hitlera

Ustawy norymberskie – ogłoszone w 1935 r.; ustawodawstwo III Rzeszy ograniczające prawa ludności żydowskiej, zakazujące kontaktów lub małżeństw niemiecko-żydowskich

Hitlerjugend – organizacja, mająca na celu indoktrynację dzieci i młodzieży i wychowanie w duchu ideologii niemieckiego faszyzmu

Pakt reński – podpisany na konferencji w Locarno w 1925 r. gwarantował nienaruszalność granicy między Francją i Belgią a Niemcami

Komunizm wojenny – polityka władz Rosji Radzieckiej polegająca na nacjonalizacji (upaństwowieniu) przemysłu i handlu, obowiązku pracy, nałożeniu na chłopów obowiązkowych kontyngentów (dostaw żywności)

Kolektywizacja – przymusowa likwidacja prywatnej własności ziemskiej i tworzenie państwowych gospodarstw rolnych (sowchozów) lub spółdzielczych (kołchozów)

Kułacy – pogardliwe określenie bogatych chłopów, których władza radziecka bezwzględnie likwidowała

NEP (Nowa Ekonomiczna Polityka) – wprowadzona w marcu 1921 r.; przywrócono wolny handel, zlikwidowano reglamentację towarów i przymus pracy, zezwolono na własność prywatną poza państwowym monopolem, rozpoczęto elektryfikację kraju

WKP(b) – Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików); po śmierci Lenina na jej czele stał od 1924 r. Józef Stalin

NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych

Komsomoł – Komunistyczny Związek Młodzieży w ZSRR; jego bohaterem był Pawlik Morozow, uznany przez propagandę stalinowską za wzór młodego obywatela, posłusznego władzy radzieckiej

Komintern – tak nazywano Międzynarodówkę Komunistyczną utworzoną w Moskwie w 1919 r.

Gułag – Główny Zarząd Obozów zarządzający na terytorium ZSRR siecią obozów pracy (łagrami), w których skazani na katorżniczą pracę więźniowie pracowali w nieludzkich warunkach

Józef Stalin – właściwie Josif Dżugaszwili, do 1953 r. stał na czele ZSRR, wprowadził kult swojej osoby, odpowiedzialny za masowe zbrodnie na obywatelach państwa.

Kultura masowa – powszechny dostęp do szkół podstawowych, umiejętność czytania i pisania wpłynęła na wzrost czytelnictwa prasy i książek, rozwój kina i radia; kultura zaczęła docierać za pośrednictwem nowoczesnej techniki do najdalszych zakątków i szerokiej rzeszy odbiorców; siłę radia pokazało słuchowisko „Wojna Światów” w 1938 r., gdy ludzie uwierzyli w atak kosmitów

Bauhaus – niemiecka szkoła architektoniczna założona przez Waltera Gropiusa w 1919 r., propagująca funkcjonalizm w budownictwie

Socrealizm – kierunek w architekturze, sztuce i literaturze; rozwinął się w latach 30. XX w. w ZSRR pod wpływem propagandy komunistycznej

Dadaizm, surrealizm (Salvador Dali), futuryzm, kubizm (Pablo Picasso) - kierunki w malarstwie 20-lecia międzywojennego

Coco Chanel – projektantka, twórczyni domu mody

Hollywood – dzielnica Los Angeles, stolica światowego kina; w 20-leciu międzywojennym największymi aktorami byli: Pola Negri, Greta Garbo, Rudolf Valentino, Charlie Chaplin

Siergiej Eisenstein – radziecki reżyser, twórca propagandowego filmu „Pancernik Potiomkin” z 1925 r., uznanego za jedno z arcydzieł światowego kina niemego

Wielka Wschodnioazjatycka Sfera Wspólnego Dobrobytu – to nazwa imperium japońskiego w czasach ekspansji w latach 30. XX w.; zajęto m.in. Mandżurię, część Chin, wyspy na Pacyfiku

Wojna domowa w Hiszpanii – w latach 1936-1939; pomiędzy zwolennikami gen. Francisca Franco (popieranymi przez państwa faszystowskie) a lewicowym frontem ludowym (popartym przez Brygady Międzynarodowe)

Legion Condor – niemiecki oddział lotniczy; zbombardował baskijskie miasteczko Guernica w 1937 r.; wydarzenie to upamiętnił malarz Pablo Picasso

„Zdrada monachijska” – tak Czesi nazwali konferencję w Monachium w 1938 r. z udziałem premiera Wielkiej Brytanii Arthura Nevillea Chamberlaina, premiera Francji Édouarda Daladiera, Benito Mussoliniego i Adolfa Hitlera, którzy podjęli decyzję o oderwaniu od Czechosłowacji obszaru Sudetów i oddania III Rzeszy

Remilitaryzacja – ponowne uzbrojenie, wprowadzenie wojska, budowa przemysłu zbrojeniowego; w 1936 r. Hitler dokonał remilitaryzacji Nadrenii

Polityka appeasementu – polityka ustępstw wobec żądań Hitlera i łamania traktatu wersalskiego, stosowana przez rządy państw zachodnich, aby zapobiec wybuchowi wojny

Ważne daty:

11 listopada 1918 - w Compiègne pod Paryżem podpisano zawieszenie broni między wojskami państw ententy a Niemcami; był to koniec I wojny światowej

czerwiec 1919 r. – pierwszy lot międzykontynentalny z Ameryki Północnej do Europy

28 czerwca 1919 r. – podpisano traktat wersalski z Niemcami

10 września 1919 r. – w Saint-Germain państwa ententy zawarły pokój z Austrią, znacznie ograniczając jej terytorium; ograniczenia dotyczyły armii, zakazu łączenia z Niemcami i wypłaty reparacji wojennych

27 listopada 1919 r. – w Neuilly zawarto pokój z Bułgarią, ograniczając jej terytorium, armię i nałożono reparacje wojenne

4 czerwca 1920 r. – w Trianon podpisano pokój z Węgrami – ograniczenia terytorialne, zmniejszenie armii, wypłata reparacji wojennych na rzecz państw ententy

10 sierpnia 1920 r. – w Sèvres podpisano pokój z Turcją, ale liczne ograniczenia wywołały bunt Turków i ponowną wojnę z państwami ententy pod wodzą Mustafy Kemala Atatürka, zakończoną pokojem w Lozannie w 1923 r.

1927 r. – pierwszy film dźwiękowy wyprodukowany w Niemczech

kwiecień 1922 – układ w Rapallo między Rosją Radziecką a Niemcami (Republiką Weimarską)

październik 1922 – „marsz na Rzym” faszystów pod wodzą Benito Mussoliniego

30 grudnia 1922 r. – powstanie ZSRR (Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich)

21 stycznia 1924 r. – śmierć Lenina, przejęcie władzy przez Stalina

1927 r. – pierwsza transmisja dźwięku i obrazu z Londynu do Nowego Jorku; początki telewizji

1928 r. – odkrycie penicyliny przez Aleksandra Fleminga

27 sierpnia 1928 r. – pakt Brianda-Kellogga

1929 r. – amerykańska Akademia Filmowa przyznała po raz pierwszy Oskary

24 październik 1929 r. – gwałtowny spadek cen akcji w tzw. „czarny czwartek” na nowojorskiej giełdzie zapoczątkował wielki światowy kryzys gospodarczy

1932-1933 – wielki głód na Ukrainie

30 stycznia 1933 r. – początek III Rzeszy Niemieckiej; A. Hitler został kanclerzem

21 marca 1933 r. – wystąpienie III Rzeszy z Ligi Narodów

1933 r. – ogłoszenie „Karty ateńskiej”, czyli zasad modernistycznego planowania miast

1935 r. – początek wojny włosko-abisyńskiej (z Cesarstwem Etiopii)

marzec 1936 r. – remilitaryzacja Nadrenii

sierpień 1936 r. – igrzyska olimpijskie w Berlinie

1936 r. – początek wojny domowej w Hiszpanii

1936 r. – Pakt Antykominternowski, zwany osią Berlin-Rzym-Tokio

1937 r. – początki telewizji w Polsce

12 marca 1938 r. – Anschluss (wcielenie) Austrii do III Rzeszy

30 września 1938 r. – konferencja w Monachium z udziałem przywódców państw: Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii i Francji; oddanie obszaru Sudetów Niemcom

9 listopada 1938 r. – „noc kryształowa”, czyli niszczenie mienia żydowskiego, nagonka na Żydów w Niemczech

15 marca 1939 r. – utworzenie przez Hitlera Protektoratu Czech i Moraw (z prezydentem Emilem Háchą) i Państwa Słowackiego (z księdzem Josefem Tiso)

Wyjaśnienie:

powodzenia